Actueel

24 september 2019
Gedragspsychologie: nudging in de openbare ruimte
We weten dat we voor security en privacy niet kunnen vertrouwen op IT-maatregelen alleen, want informatieveiligheid vraagt inzet van ons allemaal. Sterker nog, juist aan de menskant valt er veel te winnen. Dat begint bij informatiebewustzijn, maar kennis en awareness alleen zijn óók niet voldoende. Uiteindelijk gaat het om gedragsverandering; niet alleen beseffen wat de risico’s zijn, maar daar ook naar handelen. Met andere woorden, van “we snappen het belang van veilig werken” naar “veilig werken, ja natuurlijk!”
De psychologie van gedragsverandering brengt ons in deze blog bij nudging, een motivatietechniek waarbij mensen subtiel worden gestimuleerd om zich op een gewenste wijze te gedragen. En dan specifiek nudging in de openbare ruimte, want kleine duwtjes in de rug kunnen veel effect hebben. Zeg nou zelf, wie heeft er nou nog nooit op een 50-weg met snelheidscontrole afgeremd om netjes een smiley te krijgen van het matrixbord? In deze blog nemen we daarom een aantal bekende en minder bekende voorbeelden door.
Leestijd: 2-3 minuten
Nudging: de theorie
De term nudging werd ruim tien jaar geleden geïntroduceerd toen de inmiddels Nobelprijswinnend gedragseconoom Richard Thaler en gedragswetenschapper Cass Sunstein het boek Nudge (‘naar betere beslissingen over gezondheid, geluk en welvaart’) uitbrachten. Zij stelden in dat werk de vraag ‘Hoe kunnen wij de mensen in onze samenleving ertoe brengen om de juiste keuzes te maken; keuzes waardoor ze gezonder en gelukkiger worden en waardoor ze over meer welvaart en vrijheid beschikken? We kunnen mensen met zachte hand – met een nudge – naar betere keuzes leiden, zonder hen te beperken in hun keuzevrijheid’, zo luidde het antwoord op de eigen vraag.
Het bekende werk van Thaler en Sunstein heeft voor een revolutie in de gedragspsychologie gezorgd door te laten zien dat kleine, subtiele (beleids)wijzigingen grote effecten kunnen sorteren. Beide heren werden adviseurs in het kabinet van Obama, en in het Verenigd Koninkrijk heeft ex-premier David Cameron het boek verplichte kost gemaakt voor zijn partijgenoten.
Concrete voorbeelden om hun term ‘nudge’ te laden, in het Nederlands letterlijk te vertalen als por of duwtje in de rug, zijn onder meer gezonde voeding op ooghoogte plaatsen in schoolkantines om bewuster eten te stimuleren, en specifieke spaarplannen opt-out maken in plaats van opt-in om zodoende meer betrokkenheid bij pensioenen te creëren.
Gedragsbeïnvloeding in het openbaar
Bij nudging in de openbare ruimte denken we al snel aan subtiele aanwijzingen om ons direct ergens voor te waarschuwen. Denk aan het oplichtend verkeersbord uit de inleiding, dat afhankelijk van je snelheid een blije of verdrietige smiley toont. Of aan een audiofragment zoals in de New Yorkse metro: ‘Stand clear of the closing doors, please’. Daar hebben we op Schiphol onze eigen variant van bij de vele horizontale rolpaden op de luchthaven. We dagen je zelfs uit om dat ‘Mind your step!’ uit te spreken zonder automatisch het bijbehorende stemmetje na te doen – over geslaagde nudging gesproken.
Als onderdeel van ‘smart city’-planning zien we ook in de stad steeds meer voorbeelden van nudging, het subtiel sturen van menselijk gedrag. Denk bijvoorbeeld aan het wegjagen van jongeren met behulp van Mosquito’s, apparaatjes die een vervelend geluid produceren dat alleen onder een bepaalde leeftijd waarneembaar is.
Een van de koplopers in nudging in de openbare ruimte is gemeente Eindhoven. Dat zal niemand verbazen, want de gehele regio profileert zich sterk als ‘brainport van Nederland, zoals we zelfs op de shirtjes van PSV kunnen lezen. De voorbeelden daar gaan niet zo zeer over veiligheid en voorkomen dat mensen bijvoorbeeld te snel rijden of niet uitkijken als ze van een roltrap afstappen, maar meer over nog subtielere aanpassingen van gedrag in het openbaar.
Zo werd vanuit een datacentrum in de binnenstad onderzocht wat de invloed is van kleuren op gedrag (‘is er verband tussen verschillende kleuren en intensiteiten van de verlichting en het gedrag van bezoekers?’). Data verzameld door slimme lampen, sensoren en sociale media moet helpen om Stratumseind sfeervoller te maken, omdat het uitgangsgebied bekend staat om opstootjes en incidenten.
Informatieveiligheid
Uiteraard is er ook in de wereld van cybersecurity ruimte voor nudging om goed gedrag te stimuleren, als vakgebied waarin nieuwe werken verschijnen. Zo publiceerde het Centre for the Protection of National Infrastructure (CPNI) in het Verenigd Koninkrijk een reeks stukken waarin gekeken wordt naar de mogelijkheden om huidige gedrag in kaart te brengen en dat ten goede te beïnvloeden om security awareness te verhogen.
Een concreet voorbeeld van een effectieve nudge dat door het CPNI werd beschreven is de relatief simpele handeling van een security officer die een reply-mailtje op iedere melding stuurt met daarin een bedankje, waarmee veilig gedrag (‘meld incidenten altijd’) gestimuleerd en bevorderd werd. Soms is zo’n duwtje in de rug gewoon voldoende.
Ook op de eigen kantoorvloer zijn tal van nudges te bedenken om ongewenst gedrag aan te kaarten en de juiste houding te promoteren. Dat kan zo eenvoudig zijn als een poster in de ruimte waar de printer staat (‘pas goed op je vertrouwelijke informatie’), of een post-it op je bureau om bij het opstaan altijd je computerscherm te vergrendelen. En natuurlijk vanuit die onvergrendelde computer van je collega namens hem of haar een mailtje naar de hele afdeling te sturen dat hij of zij op taart zal trakteren…
Nudging en Awareways
Bij Awareways weten we hoe belangrijk communicatie is om kennis en awareness te verhogen, maar ook het juiste gedrag te stimuleren en jouw organisatie een informatieveilige omgeving te maken. Die communicatie komt in vele varianten, van subtiele banners en posters tot uitgebreide flyers en brochures. Onze experts ontwikkelen daarom krachtige concepten als kapstok voor jouw volledige security awareness campagne. Voor alles van een eenmalige guerrilla-actie tot uitgebreide communicatieconcepten kun je bij Awareways terecht.
De focus van een communicatieconcept dat we voor jouw organisatie ontwikkelen is afhankelijk van de ‘security awareness maturity’ van jouw organisatie. Starten we met het creëren van een gevoel van urgentie of zien jouw medewerkers het belang en ligt de focus direct op conversie van intentie naar gedrag? Om dat begin te bepalen kan een nulmeting of input vanuit belangrijke stakeholders uitkomst bieden. Kijk voor meer informatie op awareways.com/communicatie.