Ervaren controle

Controle is niet zomaar een woord in deze campagne – het is de kern. Want de mate waarin je controle ervaart, bepaalt je gedrag. En op vakantie gebeurt er iets bijzonders: mensen nemen meer risico’s en laten onbewust de teugels vieren. Waarom? Omdat je uit je vertrouwde context stapt:

• structuren vallen weg;
• je omgeving verandert;
• de sociale norm verschuift, je ziet namelijk anderen risicovol gedrag vertonen. 

Volgens gedragswetenschap heeft context en het gedrag van anderen enorme invloed op jouw gedrag. In deze blog duiken we verder in hoe je die ervaren controle juist bewust kunt inzetten. Niet voor op vakantie, maar voor je collega’s die nog even doorwerken. Zodat ook zij veilig blijven handelen in een zomer vol afleiding.

Waarom ervaren controle de sleutel is tot duurzaam gedrag?

In veel organisaties wordt gedragsverandering gezien als het einddoel van bewustwordingscampagnes. Maar wie écht gedragsimpact wil realiseren, moet terug naar de basis: het versterken van het gevoel van controle bij medewerkers. Want zonder dat gevoel – de overtuiging dat je een bepaald gedrag succesvol kúnt uitvoeren – blijft verandering oppervlakkig of tijdelijk. 

Een perfect voorbeeld van de werking van ervaren controle zien we terug in de sportwereld. Topsporters presteren niet alleen op wereldniveau omdat ze het fysiek kunnen, maar ook juist omdat ze geloven dat ze het kunnen. Deze mindset is cruciaal voor het bereiken van je doelen, in elke vorm van gedrag.

Wat is ervaren controle?

Ervaren controle, of perceived behavioral control, is een kernbegrip uit de Theory of Planned Behavior (Ajzen, 1991). Samen met attitude en sociale norm vormt deze controle de intentie van mensen om bepaald gedrag te vertonen.  Cruciaal hierbij is dat mensen het idee hebben dat ze voldoende kennis, vaardigheden en ondersteuning hebben om succesvol te handelen.

Wanneer iemand bijvoorbeeld wel wéét dat sterke wachtwoorden belangrijk zijn, maar geen praktische handvatten heeft om er een te maken of te beheren, blijft veilig gedrag vaak uit. Anders gezegd: weten is niet hetzelfde als kunnen – en dáár zit de uitdaging.

“Gedrag verandert pas als mensen het vertrouwen hebben dat ze in staat zijn om het nieuwe gedrag uit te voeren. Dat vraagt om oefening, ondersteuning en erkenning.”
— Sjoerd van Veldhuizen, gedragspsycholoog bij Awareways

Waarom is dat zo belangrijk voor informatieveiligheid?

In het kader van informatieveiligheid kan het ontbreken van ervaren controle leiden tot risicomijdend of zelfs vermijdend gedrag. Denk aan medewerkers die phishingmails liever negeren dan melden, uit angst om het verkeerd te doen. Of collega’s die informatie onveilig delen omdat ze niet weten wat het alternatief is. Door training, ondersteuning en het wegnemen van praktische barrières geef je medewerkers niet alleen de kennis, maar ook het vertrouwen dat ze nodig hebben. En dat is waar gedragsverandering begint.

Hoe meet je ervaren controle?

Binnen Awareways wordt ervaren controle gemeten als onderdeel van bredere gedragsmetingen en leerinterventies. We gebruiken wetenschappelijk onderbouwde vragenlijsten op basis van het gedragsmodel de Theory of Planned Behavior.  Daarin worden vragen gesteld zoals:

“Ik weet wat ik moet doen in situatie X”

“Ik voel me in staat om veilig te handelen in scenario Y”

“Ik heb voldoende middelen om veilig te werken”

Deze vragen meten het gevoel van grip en autonomie – de kern van ervaren controle.